Voor criminelen is het paspoort een zeer gewild document. ‘Daarmee kan een persoon die gezocht wordt bijvoorbeeld vrij reizen naar een land waarmee Nederland geen uitleveringsverdrag heeft’, zegt Jacko. ‘Maar je hebt ook een paspoort nodig voor bijvoorbeeld het aanvragen van een vergunning of het aanschaffen van onroerend goed.’
Informatiemakelaars
Om een paspoort te bemachtigen gaan criminelen volgens Tom geraffineerd te werk. ‘Vroeger legden ze vooral zelf contacten: in de buurt, via de school of op de voetbalclub. Dat gebeurt nog steeds. Maar we zien ook dat criminelen steeds vaker zogenoemde informatiemakelaars inschakelen. Deze makelaars, die zelf crimineel zijn, zoeken via hun netwerk gericht naar medewerkers die bij gemeenten paspoorten kunnen uitgeven en die persoonlijk in een kwetsbare positie zitten. Daarbij kun je denken aan problematische schulden, een gokverslaving of zorgen over een scheiding. Door de inzet van informatiemakelaars hebben medewerkers meestal niet in de gaten voor wie ze een paspoort uitgeven en welke criminaliteit er achter de aanvrager schuilgaat.’
Onderzoek én preventie
De Rijksrecherche onderzoekt ambtelijke corruptie. Daardoor heeft ze goed zicht op kwetsbare plekken bij overheidsinstanties. ‘Maar we zijn meer dan een opsporingsclub’, zegt Jacko. ‘Want het bestrijden van corruptie begint bij preventie. Daarom hebben we een preventieprogramma ontwikkeld. Dit programma is niet bedoeld om gemeenten en kwetsbare medewerkers in de gaten te houden, maar juist om ze te beschermen. We zeggen dus niet wat ze moeten doen en hoe ze dat moeten doen, maar proberen hen ervan bewust te maken dat criminelen actief naar informatie zoeken en dat de kans bestaat dat zij hiervan het slachtoffer worden.’
Signalenkaart
Dat doet de Rijksrecherche onder meer door signalen te duiden die wijzen op strafbaar gedrag, zoals omkoping of fraude. ‘Op basis van onze ervaringen hebben we een signalenkaart ontwikkeld’, aldus Tom. ‘Deze kaart bestaat uit een set kritische vragen die kunnen helpen te bepalen op welke signalen je moet letten om ambtelijke corruptie te voorkomen.’